نوشته های مشابه
۰تا۱۰۰مهندسی تخریب در ساختمان
مهندسی تخریب در ساختمان
تخریب ساختمانها به عنوان اولین مرحله از ساخت و ساز اثرات متعددی بر محیط شهری و شهروندان می گذارد، از این رو از اهمیت فراوانی برخوردار است. تخریب ساختمان می‌تواند باعث آسیب به افراد و دارایی های عمومی و خصوصی شود و سلامت افراد مرتبط با پروژه را به مخاطره بیاندازد و به محیط پیرامونی و همسایگان آسیب برساند. متاسفانه مساله تخریب تاکنون در شهر تهران به طور خاص مورد توجه قرار نگرفته و آیین نامهای برای آن تدوین نشده است.هر چند که به صورت پراکنده آیین نامه هایی برای تخریب در مبحث۱۲ مقررات ملی ساختمان، نشریه مشخصات عمومی کارهای ساختمانی سازمان مدیریت و آیین نامه حفاظت کارگاه های ساختمانی وزارت کار و امور اجتماعی وجود دارد، ولی این موارد بیشتر حفاظت و ایمنی در حین کار را در نظر می گیرند و هیچ صحبتی از برنامه، جزئیات و چگونگی روشهای تخریب نشده است، ضمناً مقررات این آیین نامه ها در ارتباط با ایمنی هم به صورت خلاصه مطرح شده است. در صورتیکه در اکثر شهرهای پیشرفته دنیا علاوه بر مباحث ایمنی، تاثیرات محیطی تخریب را برای تأمین آسایش شهروندان در آیین نامه هایی مدنظر قرار داده اند. در این خبر تحلیلی به این موضوع خواهیم پرداخت:
خوشبختانه یا متاسفانه پس از خسارتهای جانی و مالی متعدد ناشی از تخریب غیر اصولی، جامعه مهندسی کشور شاهد اقداماتی نظیر پیشنهاد صلاحیت جدید تخریب برای مهندسین عمران در سازمان های نظام مهندسی، برگزاری نخستین همایش ملی مهندسی تخریب در صنعت ساختمان و ضرورت تهیه ضوابط ودستور العمل تخریب ساختمان از طرف متولیان این امر مهم می باشد.با توجه به اینکه شهرهای بزرگ ایران حدودا میان سال بوده و نیاز به بازسازی و جوان تر شدن دارند لذا باید به تخریب ساختمان به صورت حرفه ای تر نگاه کرد. کسانی که در این حرفه مشغول به کارند معمولا به صورت تجربی این کار را آموخته اند و معمولا توانایی تخریب ساختمانهای کلنگی را دارند و در برخورد با ساختمان های بلند ناتوانند.
عملیات مقدماتی قبل از تخریب:
قبل از مجوز شروع کار برای عملیات های تخریب ساختمان، بررسی های مهندسی توسط شخص ذی صلاح برای تعیین شرایط کف ها، دیوارها ، چارچوبها و اسکلت و امکان خراب شدن بدون برنامه بخشهای ساختمان صورت گیرد. ساختمان مجاور که افراد ممکن است درآن باشد باید چک و بررسی شود. کارفرما بایستی گواهی یا مجوز مکتوب برای عملیات های تخریب داشته باشد.
فقط پلکانها، مسیرهای گذر و نردبانهایی که برای دسترسی به سازه ساختمان اختصاص یافته اند باید مورد استفاده قرار گیرند تمام پلکانها، مسیرهای گذر و نردبانهای مورد استفاده باید به طور روتین بازرسی شوند و در شرایط ایمن و سالم نگه داشته شوند
موادی از آئین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی:
ماده ۱۹۸ :عملیات تخریب باید از بالاترین قسمت یا طبقه شروع و به پایین‌ترین قسمت یا طبقه ختم گردد، مگر در موارد خاصی كه تخریب به طور یكجا و استفاده از مواد منفجره در فونداسیون و از راه دور با رعایت كلیه احتیاطات و مقررات ایمنی مربوطه و كسب مجوزهای لازم انجام و یا از طریق كشیدن با كابل و واژگون كردن و یا از طریق ضربه زدن با وزنه‌های در حال نوسان انجام شود.
ماده ۲۰۲: از تخریب قسمت‌هایی از ساختمان كه باعث تخریب و ریزش ناگهانی قسمت‌های دیگر ساختمان گردد باید جلوگیری به عمل آید.
ماده ۱۹۲: قبل از اینكه عملیات تخریب شروع شود، باید بازدید دقیقی از كلیه قسمت‌های ساختمان در دست تخریب بعمل آمده و در صورت وجود قسمت‌های خطرناك و قابل ریزش، اقدامات احتیاطی از قبیل نصب شمع، سپر و حایل و ستون‌های موقتی جهت مهار آن قسمت‌ها بعمل آید.
مراحلی که باید قبل از تخریب انجام داد:
الف )وظیفه کارفرما
- اخذ مجوز تخریب از نهاد ذیر بط با درج نام پیمانکار.
- انتخاب پیمانکار ذیصلاح و دارای پروانه اشتغال و معرفی آن به مهندس ناظر در صورت تائید مهندس ناظر مبادرت به عقد قرارداد اجرای تخریب با امضا هر سه نفر فوق(امضای مهندس ناظر به عنوان شاهد می باشد.)
- تحت پوشش قرار دادن بیمه GCL عملیات تخریب.
- قرار دادن کلیه لوازم وابزار ایمنی به پیمانکار.
- اعلام شروع کار به صورت کتبی به مهندس ناظر.
ب) وظیفه ی پیمانکار
۱) برنامه ریزی تخریب.
۲) بررسی ساختمانهای مجاور محل تخریب.
۳) تعیین روش تخریب و به تایید رساندن آن توسط مهندس ناظر.
۴) مستند سازی عملیات تخریب.
۵) تحت پوشش قرار دادن مسئولیت پیمانکار(بیمه کیفیت).
۶) اخذ شروع کار از مهندس ناظر به صورت کتبی.
۷) به کار گیری کارگران ماهر وعوامل اجرائی ذیصلاح.
۱) مطالعه و تائید بررسی های صورت گرفته توسط پیمانکار.
۲) کنترل مدارک صلاحیت پیمانکار و کارگران.
۳) کنترل مجوزهای لازم از ادارات و مراجع ذیربط.
۴) اجازه شروع کار به پیمانکار به صورت کتبی.
۵) کنترل و نظارت بر اجرای تخریب.
د) وظایف نهادهای ذیربط
۱) کنترل مجوزهای صادره و ضوابط شهرسازی(شهرداری).
۲) کنترل صلاحیت مهندسین وپیمانکار ذیصلاح و چگونگی ارائه خدمات توسط مهندسین(نظام مهندسی).
۳) کنترل کیفیت اجرائی کار(وزارت راه وشهرسازی)
تبصره: کلیه عوامل دخیل در امر تخریب (کارفرما، پیمانکار، مهندس ناظر و نهادهای ذیربط) موظف به در اختیار گرفتن کلیه تمهیدات لازم نسبت به مسئولیت خودجهت جلوگیری از ایجاد مزاحمت به ساکنین ساختمانهای مجاور محل تخریب می باشند.
تبصره:گاها مشاهده می گرددکه در وقوع حادثه پیمانکار اعلام می نماید که ساختمان بیمه است. بیمه ساختمان تنها از جهت ریسک تعهدات در نظر گرفته شده و هر گونه قصور در انجام تعهدات از طرف مقام قضایی قابل پیگرد است و رافع مسئولیت نیست.
ه) شناسایی مخاطرات فیزیکی عملیات تخریب
۱) سقوط از ارتفاع.
۲) سقوط مصالح بر روی افراد.
۳) ریزش ناگهانی تمام یا قسمتی از ساختمان.
۴) آسیب های ناشی از ماشین آلات.
۵) آتش سوزی.
۶) انفجار.
۷) برق گرفتگی.
۸) سر وصدا.
۹) پرتاب نخاله و ضایعات.
۱۰) سقوط شیشه ها.
ی) شناسایی شیمیایی عملیات تخریب
۱) انواع گرد وغبار.
۲) الیاف آزبست.
۳) سایرموارد….
م)به کار گیری تمهیدات ایمنی لازم جهت جلوگیری از بروز مخاطرات ردیف های (ه وی).
با رعایت موارد فوق ۹۷% از بروز حادثه جلوگیری خواهد شد، به طور مثال در حادثه فوق علل زیر دروقوع حادثه موثر بوده اند.
۱) عدم بررسی ساختمان های مجاور محل مورد تخریب.
۲) عدم بررسی ساختمان مورد تخریب و شناخت سازه ای آن.
۳) عدم به کار گیری کارگران ماهر و پیمانکار ذیصلاح .
۴) عدم درج نام پیمانکار در مجوز تخریب(به جای نام پیمانکار نام متفرقه قید شده بود.)
۵) عدم مطلع نمودن مهندس ناظر توسط مالک به صورت کتبی.
۶) عدم تائید پیمانکار توسط مهندس ناظر.
۰تا۱۰۰ چگونگی تخریب ساختمان:
اغلب ساخت و سازهای شهری مربوط به تخریب و نوسازی ساختمان های کلنگی و قدیمی است که مالکان آن ها پس از طی طریق قانونی و اخذ پروانه ساخت از شهرداری نسبت به تخریب ساختمان فرسوده اقدام و بستر را برای ساخت یک ساختمان جدید با آخرین استانداردهای ساخت را فراهم میکنند لازمه یک تخریب اصولی و با کمترین حادثه رعایت مراحل گام به گام تخریب با توجه به چک لیست آن است
تعاریف کلید واژه ها در تخریب ساختمان:
تخریب : هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف ، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بنا باشد تخریب نامیده میشود
ساختمان کلنگی:به ساختمان قدیمی گفته میشود که حداقل ۲۰سال عمر از آن گذشته باشد ساختمانهای کلنگی معمولا تا دو طبقه هستند و فتقد فوندانسیون و سازه استاندارد می باشند
ساختمان فرسوده: بنایی است که در اثر عوامل فرسایشی و نبود استانداردها هنگام ساخت قابل بازسازی نیست و باید تخریب گردد
چاه های فرسوده: چاه های فاضلاب فرسوده را چاه های فرسوده می نامند که پس از تخریب ساختمان و قبل از اجرای عملیات ساخت باید حداقل یک متر از آن ها با آهک پر شود
تفکیک مصالح:چنانچه هدف از تخریب ،برچیدن ساختمان فرسوده و کلنگی با اولویت استفاده از مصالح مستعل در نوسازی و یا تبدیل به نقدینگی باشد تفکیک مصالح صورت میگیرد
ایمنی تخریب :ایجاد تدابیر لازم ایمنی هنگام تخریب جهت به حداقل رساندن حوادث و سوانح را ایمنی تخریب نام دارد
ابزار آلات تخریب ساختمان : به ابزار آلاتی که هنگام تخریب ساختمان های فرسوده مورد استفاده قرار میگیرند ابزار آلات تخریب میگویند
این ابزار آلات شامل : بیل، کلنگ،فرغون و تیشه دوسر ، کلنگ یک سر، پتک، قلم، دیلم، سنگ فرز،دریل ، ضربه زن برقی،دستگاه برش آهن آلات با گاز اکسیژن ، شیلنگ آب ،بشکه زیر پایی،تخته الوار زیر پایی،داربست فلزی،طناب و قرقره، بالابر
وسایل ایمنی در تخریب:کپسول آتش نشانی ، کمربند ایمنی ، دستکش ایمنی ، کفش ایمنی ، کلاه ایمنی ، عینک ایمنی ، لباس کار مناسب تخریب،نردبان دو طرفه استاندارد ، داربست فلزی ، نردبان یک طرفه بلند و کوتاه
ماشین آلات تخریب:ماشین آلاتی که جهت تخریب ساختمان های فرسوده مورد استفاده قرار میگیرند ماشین آلات تخریب ساختمان نامیده میشوند
این دسته از ماشین آلات شامل: بیل مکانیکی چرخ زنجیری و چرخ لاستیکی ، دکل استاندارد و دکل بلند ، لودر بیل بکهو دستگاه چکش هیدرولیکی که به بیل های مکانیمی متصل می شود.مینی لودر با تمام متعلقات وابسته کامیون کمپرسی ، چکشی بادی تخریب با دستگاه کمپرسور با موتور دیزلی.
مراحل تخریب ساختمانهای کلنگی و فرسوده:
۱٫قطع برق ساختمان از پشت کنتور و انتقال کنتور در صورتی که در داخل ساختمان باشد
۲٫درخواست قطع انشعابات گاز از اداره گاز محل
۳٫قطع آب ساختمان با بستن شیر فلکه کنتور آب
۴٫باز نموندن شیر آلات و تجهیزات برقی و مکانیکی شامل: آب گرمکن ، پکیچ ، کولر آبی، کولر گازی، فن های سرویس بهداشتی و آشپزخانه ، هود ، کابینت های آشپزخانه و سینک ، روشویی، سینک ظرفشویی، اجاق شومینه، گاز رومیزی، باز نمودن لامپ ها ، باز نمودن کلید پریزها و لوسترها و چراغهای حبابی داخل و خارج ساختمان ، بیرون کشیدن سیم های برق از داخل دیوارها
۵٫ایجاد حریم ایمن طبق ضوابط شهرداری
۶٫جداسازی شیشه ها از درها و پنجره ها
۷٫جداسازی باز شوها (درهای چوبی و آهنی)
۸٫جداسازی پنجره ها چارچوب فلزی درب های چوبی
- برچیدن عایق رطوبتی بام و مصالح شیب بندی و رسیدن به پوشش سقف
- چنانچه دیوارها بارور باشند و سقف از نوع طاق ضربی و جداسازی و تفکیک تیر آهن ها
- چنانچه اسکلت ساختمان بتنی و ساختمان بیش از دو طبقه باشد آجر فشاری ماشینی یا گری و ملات استفاده شده از نوع ماسه و سیمان است
۱۲٫به دلیل جدا نشدن ملات از اجر در حین تخریب دیوار آجرها از ملات جدا نمیشوند لذا آجر سالمی از تخریب چنین دیوارهایی بدست نمی آید
۱۳٫چنانچه اسکلت ساختمان فلزی بوده و سقف از نوع طاق ضربی باشد ابتدا تخریب طاق ضربی و سپس تخریب دیوارها و سپس برچیدن اسکلت فلزی از بالاترین سقف به سمت پایین
- چنانچه اسکلت ساختمان فلزی و نوع پوشش سقف
۱۵٫چنانچه اسکلت ساختمان بتنی و پوشش سقف آن از نوع دال دو طرفه (تاوه بتنی) باشد از بالاترین طبقه به سمت پایین با چکش هیدرولیکی تخریب میشود
۱۶٫اگر ارتفاع ساختمان از طول بازوهای بیل مکانیکی که چکش هیدرولیکی بر روی آن نصب شده بیشتر باشد در این صورت از بالا به پایین توسط چکش های بادی و چکش های برقی سقف دیوارها و سازه اصلی تخریب میشوند و توسط کارگران به صورت دستی مواد ناشی از تخریب با ایجاد کمترین آلودگی و گرد و غبار به پایین و محوطه کارگاه هدایت شده و از آن جا بارگیری و به خارج از کارگاه منتقل میگردد
۱۷٫بارگیری و حمل مواد ناشی از تخریب شامل نخاله های ساختمانی و آهن آلات فرسوده غیر قابل استفاده و مستهلک قابل استفاده جهت کاربری های غیر سازه ای به خارج از کارگاه
۱۸٫در صورتی که ساختمان دارای فوندانسیون بتنی باشد تخریب فوندانسیون بتنی و بارگیری مواد ناشی از تخریب آن به خارج از کارگاه
- در صورتی که ساختمان آجری باشد و ملات استفاده شده ماسه سیمان باشد آجرها به صورت سالم از ملات جدا نمیشوند لذا پس از جداسازی پوشش سقف ها توسط ماشین آلات خاک برداری شامل : لودر، بیل مکانیکی و بیل بکهو همزمان با تخریب دیوارها و نخاله ها و مواد ناشی از تخریب بارگیری شده و به خارج از کارگاه حمل میگردد.
۲۰٫توضیحات ضروری هنگام تخریب باید از انشعابات اصلی آب ، برق ، گاز و تلفن محافظت کرد تا هنگام عملیات تخریب به آنها آسیبی نرسد
۲۱٫پر کردن مقداری از ارتفاع چاه های فاضلاب قدیمی با آهک و سپس با خاک یا مخلوط معدن و به هیچ عنوان با مواد ناشی از تخریب سقفها و دیوارها این کار صورت نگیرد زیرا مکانی برای تجمع حیوانات و حشرات موزی ساختمان خواهد شد آلودگی های زیست محیطی ناشی از جاه های فاضلاب فرسوده منتشر خواهد شد
موارد ضروری در تخریب ساختمان :
- در قرار داد تخریب علاوه بر تمام ماده های قرار داد ساختمان باید توسط مجری در زمینه حوادث و سوانح پیش بینی نشده بیمه گردد و نیز جهت جلوگیری از آلودگی صوتی و زیست محیطی محدودیت زمانی جهت انجام کار در نظر گرفته شود
- در صورتی که ساختمان مورد تخریب دارای برق گیر باشد ابتدا باید برقگیر از ساختمان جدا شود و در صورت لزوم مجددا در نزدیکترین فاصله نصب و آماده به کار گردد
- در عملیات تخریب باید کارگران با تجربه بکار گرفته شوند و اشخاص ذی صلاح بر کار آنها باید نظارت داشته داشته باشند
- سایر افراد از جمله رانندگان و متصدیان ماشین آلات و تجهیزات مربوطه باید تجربه کافی در کار تخریب را داشته باشند و زیر نظر اشخاص ذی صلاح انجام وظیفه نمایند
- مصالح و ضایعات ناشی از تخریب نباید روی کف طبقات به صورتی انباشته شوند که از ظرفیت باربری مجاز کف طبقه مربوطه بیشتر باشد لذا باید از انیار شدن مصالح و ضایعات روی سقفها جلوگیری کرد
- از وارد شدن فشارهای افقی از انیاشته شدن مصالح در مجاور و معابر عمومی تولید اشکال نماید این مصالح باید در فواصل زمانی مناسب بارگیری و به محل های مجاز حمل گردند
مراحل تخریب و نوسازی ساختمان های قدیمی
برای تخریب و نوسازی ساختمان های قدیمی مالکان آنها پس از طی مراحل قانونی می توانند نسبت به تخریب ساختمان فرسوده خود بدین طریق و گام به گام پیش روند:
- ایجاد حریمی ایمن و مطمئن بر اساس ضوابط شهرداری
- قطع انشعابات گاز با درخواست از اداره گاز محل
- قطع برق کل ساختمان از کنتر اصلی
- قطع آب ساختمان از کنتر اصلی با بستن شیر فلکه
- باز کردن تمام تجهیزات برقی و مکانیکی و شیرآلات مانند باز نمودن کلید و پریزها، لوسترها، حباب های چراغ ها، بازنمودن لامپ ها، بیرون کشیدن سیم های برق از داخل دیوار، باز کردن شیرهای مربوط به آب گرم کن، پکیج، کولرهای آبی و گازی، بازکردن فن سرویس بهداشتی و آشپزخانه و هود، باز کردن کابینت های آشپزخانه و سینک ظرف شویی و گاز رو میزی و… و انتقال آنها به خارج از ساختمان.
- جداسازی شیشه ها از درب و پنجره ها
- جداسازی درهای چوبی و آهنی و پنجره ها و چارچوب های چوبی و فلزی از دیوارها
- جمع آوری ایزوگام و عایق رطوبتی بام و رسیدن به سقف
- اگر دیوارها باربر باشند و سقف طاق ضربی باشد تخریب طاق ضربی و جداسازی تیرآهن ها
- اگر اسکلت ساختمان فلزی باشد و سقف آن از نوع طاق ضربی ابتدا تخریب طاق ضربی و بعد تخریب دیوارها و بعد از آن برداشتن اسکلت فلزی از سمت بالاترین سقف به سمت پایین ترین سقف باید انجام پذیرد اگر اسکلت ساختمان فلزی و سقف آن تیرچه بلوک باشد، باید اول تخریب سقف ها و دیوارهای هر طبقه با چکش هیدرولیکی و بعد از آن برداشتن اسکلت فلزی از بالاترین قسمت به سمت پایین انجام می پذیرد.
- اگر اسکلت ساختمان بتونی و سقف آن از نوع دال دو طرفه (تاوه بتونی) باشد تخریب از بالاترین طبقه به سمت پایین ترین طبقه با چکش هیدرولیکی انجام می شود.
- اگر ارتفاع ساختمان از طول بازوهای بیل مکانیکی که چکش هیدرولیکی بر روی آن قرار دارد بیشتر باشد، در این صورت ساختمان از بالا به پایین به وسیله کمپرسور (چکش های بادی) و چکش های برقی تخریب می شود و مصالح تخریب شده توسط کارگران به صورت دستی با ایجاد کمترین آلودگی و گرد و غبار به محوطه هدایت می شوند و از آنجا بارگیری و به خارج از ساختمان منتقل می گردد.
- مواد ناشی از تخریب شامل نخاله های ساختمانی و آهن آلات فرسوده، مستهلک و قابل استفاده و یا غیر قابل استفاده جهت کاربری های دیگر به خارج از ساختمان هدایت می شود.
- اگرساختمان آجری باشد و ملات استفاده شده ماسه سیمان باشد، پس آجرها به صورت سالم از ملات جدا نمی شوند؛ بنابراین پس از جداسازی سقف، به وسیله ماشین آلاتی مانند لودر، بیل مکانیکی و بیل بکهو همزمان با تخریب دیوارها، نخاله ها و مواد ناشی از تخریب بارگیری شده از ساختمان به محل دیگری حمل می گردد.
- هنگام تخریب ساختمان باید سعی شود که از انشعابات اصلی آب و گاز و برق محافظت گردد تا به آنها آسیبی وارد نشود.
- مقداری از ارتفاع چاه های فاضلاب قدیمی باید با آهک و بعد با خاک پر شوند و سعی کنید به هیچ عنوان از مواد ناشی از تخریب دیوارها چاه های فاضلاب را پر نکنید؛ زیرا در این صورت آلودگی های زیست محیطی ناشی از چاه های فاضلاب فرسوده منتشر خواهد شد.
