نوشته های مشابه
خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها: خانه مسکونی یا مسکن به عنوا ن محل سکونت وآسایش ، از نیازهای اولیه بشری بعد ازغذا و پوشاک و از نخستین مسائلی است که انسان ها همیشه در پی یافتن پاسخی مناسب و معقول برای ان بوده اند. معماری مسکن درهر عصری آیینه تمام نمای فرهنگ و شرایط زمان بوده است . پیشینه معماری کشور ایران در ساخت مسکن مورد نیاز مردم و مطابق با فرهنگ آنها بسیارموفق بوده ولی متاسفانه امروزه بعداز تغییراتی که درنحوه زندگی مردم ما پدید آمده است دراکثرموارد نتوانسته خود را با فرهنگ روزجامعه هماهنگ سازد.
تعريف مسكن و انواع آن
در تعريف مركز آمار ايران « واحد مسكوني ، مكان ، فضا و يا محوطه‌اي است كه يك يا چند خانوار در آن سكونت داشته و به يك يا چند ورودي (شارع عام يا شارع خاص) راه داشته باشد» (مركز آمار ايران ، ۱۳۷۵).
مسكن شهري از نظر نوع ، تراكم مسكوني و نيز تعداد طبقات و خانوار ساكن به چند دسته طبقه‌بندي ميشود ، اما از نظر جمعيتي به سه دسته تك خانواري ، چند خانواري و مجتمع مسكوني قابل تقسيم است (كتاب سبز، جلد چهارم).
خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
مسكن مستقل ويلايي (Detached)
به آن نوع از خانه‌ها اطلاق ميشود كه مستقل و جدا از هم و داراي حياط و فضاي باز خصوصي مي باشند. اين خانه‌ها ، كه محل سكونت يك يا دو خانوار مي‌باشند، بعضاً در محله هاي قديمي ديده مي شوند و داراي تعداد زيادي اتاق هستند. به خانه‌هاي مستقل نسبتاً بزرگ در بخشهاي جديد شهري اصطلاحاً مسكن ويلايي گفته ميشود و محله‌هايي كه اين نوع خانه‌ها در آنها احداث شده است ، جزء منطقه تراكم بسيار كم به شمار ميروند.
خانه هاي نيمه مستقل (Semi-Detached)
كه به طور رديفي در امتداد معابر شهري ساخته شده‌اند، بخشهاي مياني شهرهاي ايران را تشكيل ميدهند. اقتصاد زمين و ساختمان و تأمين مسكن براي خانوارهاي جوان ، سبب احداث يك يا چند اشكوب جديد روي طبقه اصلي ميشود.
خانه هاي آپارتماني « Apartment (Flats) »
بخش عمده‌اي از مسكن شهري را در شهرهاي بزرگ و متوسط تشكيل ميدهند. خانه‌هاي آپارتماني با توجه به اينكه در نواحي كم درآمد و يا پر درآمد احداث شوند، از نظر اندازه و نوع و ميزان تنوع متفاوت خواهند بود. بخشهاي مسكوني آپارتماني، خاص نواحي پرتراكم شهري است. اين نواحي خصوصيات اجتماعي و فرهنگي ويژه‌اي دارند كه ميتوان از آن با عنوان « شيوه زندگي شهري » ياد كرد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
خانه هاي آپارتماني تهران
مجتمع‌هاي مسكوني (Clusters)
با تجمع تعدادي آپارتمان در يك بلوك شهري، كه به شكل يكپارچه طراحي و تركيب شده باشند، پديد مي آيد. بسياري از مجتمع‌هاي مسكوني داراي فضاي عمومي مشتركي هستند كه مورد استقاده همگاني ساكنان مجتمع قرار مي‌گيرد و ديگران حق استفاده و حتي ورود به آن را ندارند.
يك مجتمع مسكوني ممكن است از خانه‌هاي ويلايي مستقل و يا آپارتمانهاي چند طبقه شكل گيرد. اندازه مجتمع‌هاي مسكوني نيز متنوع است و برخي از آنها ، مانند مجتمع اكباتان در تهران، به اندازه يك شهر متوسط جمعيت دارند.
اصطلاحاً به آپارتمانهاي بلندمرتبه بيش از ده اشكوب گفته ميشود. آپارتمانهاي بلندمرتبه معمولاً براي اسكان اقشار كم درآمد و متوسط درآمد شهري، مانند كارگران و كارمندان ، احداث ميشوند ، اما در كلان شهري مانند تهران ، الگوي ديگري از برج سازي شكل گرفته است. يعني در نواحي مرفه‌نشين، كه قدرت اقتصادي ساكنان آن و قيمت زمين بسيار زياد است، آپارتمانهاي بلندمرتبه بسيار مدرن براي استفاده طبقات پر درآمد شهري احداث ميگردد. برجهاي «اسكان» ،« آ. اس. پ » و « ونك پارك» در تهران از جمله : اين نمونه‌ها مي باشند.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
برج (Sky Scraper)
شهرك اكباتان تهران
عرصه بندی:
عرصه :
به تعدادی از فضاها و عملکردهای سازگار که با هم وابستگی معمــاری داشته و در بخش مشخصی از نقشه طرح ما مکان یابی گردند را عرصه گوییم .
۱– عرصه خصوصی
عرصه خصوصی عبارتند از : اتاق خواب – حمام – اتاق کار – اتاق مطالعه
۲- عرصه خانوادگی
عرصه خانوادگی عبارتند از : غذا خوری – آشپزخانه – هال – نشیمن
۳- عرصه پذیرایی
عرصه پذیرایی عبارتند از : پذیرایی – نهارخوری
۴- عرصه خدماتی
عرصه خدماتی عبارتند از : پارکینگ – موتورخانه – انبار
۵- عرصه فضای باز
عرصه فضای باز عبارتند از : حیات خلوت باربیکیو
تعریف عرصه ها:
۱-عرصه خصوصی :
از مهمترین قسمتهای ساختمــــان مــــی باشد . فضــــایی است غیــــر رسمی و در صورت امکان بایــد در بهترین و مهمترین موقعیت طراحی مکان یابی شود .
عرصه های زندگی خصوصی و فردی :
برای یک زندگی متعادل و متوازن لازم است بین زندگی جمعی و خصوصی تعادل به وجود آیـــد . ما به همــــــان اندازه که احتیاج به هم نشینی با افراد خانواده داریم به همان اندازه نیز احتیاج به داشتن محیط خلوت ( با خود بودن , تفکر و عبادت ) و استراحت داریم . کودکان و نوجوانان نیز فضایی برای انجام تکالیف مدرسه دارند . ( اتــــــاق فرزند )
محل استقرار عرصه های خصوصی و فردی :
عرصه خواب شامل اتاق خواب بچه , اتاق خواب والدین , کتابخانه و گاهی هم اتاق خواب میهمان می باشد . ایــــن بخش از ساختمان به عنوان خصوصی ترین و آرام ترین بخش خانه , ضمن نزدیکی به فضـــــــای خانوادگی مانند نشیمن و آشپزخانه ,معمولا به طور مستقل و دور از پذیرایی میهمان طراحی می شود .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
محل استقرار عرصه های خصوصی و فردی :
اتاق خواب:
بخش خواب باید در قسمت ساکت خانه و دور از صدای مزاحم طراحی گردد و به حمام و سرویس , دسترســــــــی نزدیک داشته باشد . همچنین اتاق خواب بهتر است به بالکن و حیاط دسترسی داشته باشد . آفتاب گیر بوده و از دید و منظر خوبی برخوردار باشد و دارای تهویه مناسب باشد .
در واحدهای مسکونی دو طبقه معمولا بخش خواب
در طبقه اول ( بالا ) طراحی می شود . در مکان یابی اتــــــاق های خواب بهتر است اتاق خواب اصلی از اتاق خواب های دیــــــــگر استقلال نسبی داشته باشد به همین جهت در بعضی طرح ها اتاق خواب اصلی در طبقه همکف و اتاق خواب هـــــای دیگر در طبقه اول مکان یابی می شوند . در صورتی که برای میهمان اتاق خواب مستقلی در نظر گرفته شود اتـــــاق خواب میهمان باید در طبقه همکف در نزدیکی ورودی و فضای زندگی خانوادگی طراحی گردد تا ضمن استفاده بــــــرای میهمان به عنوان یک اتاق دنج برای مطالعه و انجام کارهای روزانه بتواند در اختیار خانواده قرار گیرد .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
اتاق خواب والدین :
اندازه اتاق های خواب بستگی به تعداد افراد استفاده کننده , نوع فعالیت , مبلمــــــــان و لوازم مورد نیاز معمولا از ۱۲ الی ۲۰ متر مربع تغییر می کند . بهتر است تخت خواب در موقعیتی پیش بینـــــی شود که مستقیما در مقابل در ورودی اتاق و درمعرض دید و یا چسبیده به پنجره ی اتاق نباشد و در عین حال از دیــد و منظر خوبی برخوردار باشد .
تخت خواب , کمد و میز, از جمله لوازم ضروری اتاق خواب است . اتاق خواب اصلی میتواند شامل ۵ حوضه ی خواب , محل نشیمــــن , کمــــــــدهای لباس , حمام و رخت کن باشد .درطراحی این اتاق باید به توازن اندازه هر قسمت و رابطه منطقی آنها توجـــه شود . در صورت وسیع بودن اتاق خواب می توان به استفاده از نحوه چیدمان مبلمان بخش خواب و نشیمن را از هـــــم جدا کرد .
اتاق خواب اصلی بر حسب مورد می تواند دارای یک سرویس بهداشتی کامل شامل : وان , دوش , حمــــــام , توالـــــت و یـا دارای یک رختکن باشد . در خانه های کوچک برای اتاق های خواب یک سرویس مشترک استفاده می شود .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
اتاق خواب فرزندان :
می تواند به عنوان یک مجموعه واحد و مرتبط شامل اتاق های خواب و حمـــــام و توالت در نــــظر گرفتــه شود . نحوه ی جانمایی کمدها در بدنه ی دیوار متصل به حمام مانع انتقال صدای حمـام به اتاق می شود . وجود دو پنجره در بدنه های مختلف می تواند به کوران طبیعی و تهویه ی اتاق کمک کند . هر اتاق شامل کمد لباس , میز مــطالعه و تخت خواب می باشد و مساحت اتاق فرزندان بین ۱۲ الی ۱۵ متر مربع متغییر است .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
اتاق مطـــالعه:
در خانه های معمـــولی از اتـــاق های خواب و نشیــــمن به عنوان اتاق مطالعه استفاده می شود , در خانه هــــــای بزرگتر می توان فضایی را به عنوان کتابخانه اختصاص داد گاهی هم این فضا می تواند با اتاق کار پـــدریا مـــادر ادغام شود . این فضا می تواند در نزدیکی ورودی و نشیمن قرار گیرد .
حمام
حمام یکی از مهم ترین عناصر معماری هر خانه ای است . در گذشته حمام نه فقط محلی برای استحمام ، بلکه جایی برای انبار کردن لوازم و وسایل کهنه بود . این روزها دیگر حمام محل آرایش و پیرایش جسم و روح تلقی می شود . حتی گاهی استراحت فردی از همین نقطه شروع می شود .بعضی از حمام های امروزی کاربری های تجملی و رفاهی زیادی نیز دارند : استخرهای کوچک ، سونا و جکوزی برای تفریح و سلامت اعضای خانواده در این فضا قرار داده می شود . بعضی دیگر از حمام های امروزی که در آپارتمان های کوچک وجود دارند ، از ابعاد کوچک تری برخوردارند . کاربری این دسته از حمام ها برای رفع خستگی روزانه و سلامت و پاکیزگی جسم هستند . مهم نیست که ابعاد حمام شما بزرگ یا کوچک است بلکه مهم این است که از این فضا بهترین استفاده را برای آرامش جسم و روح خود به عمل آورید .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
بهترین محل برای حمام، در مجاورت اتاق خواب و سرویس بهداشتی (در صورتی که داخل خود آنهاحمام نباشد) است.
سقف حمام بايد كوتاه باشد كه براي اين منظور معمولاً از سقف كاذب استفاده مي شود. كوتاه بودن سقف حمام به دو دليل لازم و ضروري است: اول اين كه گرم كردن حمام آسان باشد و دوم اين كه چون معمولاً در طبقات بالاي ساختمان، روي حمام پاييني، حمام ديگري جايگذاري شده و لوله ها از سقف آن عبور مي كنند، سقف كاذب باعث پوشش اين منظره مي شود.
وجود نور و پنجره در حمام، به دليل انجام عمل تهويه و خروج بخار و… يكي از ملزومات مهم حمام است و حمام بر عكس توالت به وسايل گرمازا نياز دارد. همچنين در ساخت تاسيسات و لوله كشي حمام بايد دقت بسيار زيادي صورت گيرد. به عنوان مثال استفاده از لوله هاي روكار، ضمن جالب نبودن باعث عدم رعايت مسايل بهداشتي نيز مي شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
عرصه خانوادگی :
شامل فضای نشیمن و آشپزخانه میـباشد و در خانـــــه های بزرگتر , صبحــانه خوری نیز به ایـن مجموعه اضــافه میشود . این عرصه رو به آفتاب و فضای حیاط میباشد . در صــورت امکـــــان دسترسی مستقیم به حیاط و بالــکن طراحی میشود .
نشیمن :
محل زندگی خانواده و مهمترین قسمت خانه است . این فضــا اغـــــــلب از فضای پذیرایی مستقـــلا طراحی میشود و حالتی خصوصی دارد . باید رو به آفتــــاب باشد و ارتباط راحتـــی با بالکن و حیاط داشته باشد و بایـــد به نحوی طراحی شود که فعالیتهای مختلفی مانند ؛ صحبت کردن – نشستن – تماشای تلویزیون – بازی بچـــه ها و مطــالعه جزئی در این فضا امکانپذیر و از وسعت خوبی برخوردار باشد .
انـــدازه ایــن فضـــا با توجه به نوع فعالیت ها و ابعاد مبلمـــان و لوازم مورد استفــاده مشخص می شود . ابــعاد آن بین ۱۵ الی ۲۵ متر متغییر است .
باید با ورودی آشپزخانـــه , غذاخـــوری و بالکن ارتبـــاط نزدیک داشته باشد و ضـمن ارتباط با اتاق خواب مستقل ازاتــاق خواب طراحی می شود . همچنین از نـور و چشم انداز مناسبی برخوردار باشد . برای این فضا طرح های مختلف را با توجه به نحوه چیدمان مبلمان متصور هستیم .
مبلمان نشیمن :
فضای نشیمن علاوه بر اینکه محل زندگی خانواده میــباشد محـــل پذیرایی از فامـــیلهای نزدیک نیــز میــباشد . در خــانــه های کوچک که امکان پیش بینی اتـــاق پذیرایی وجود نــدارد از فضـــــای نشیمن به عنوان فضای پذیرایی نیز استفاده میشود . در هر صورت نحوه طراحی این فضا بر اساس شرایط استـــفاده از آن متفـــــاوت خواهد بود . نـــحوه مبلمـــان اتـــاق نشیمن و استقرار شومینه و تلویزیون بایـــــد به گونه ایی بـــــاشد که از غذاخوری خانـــوادگی و آشپزخانــه قابل رویت باشد . در صورتی که از اتاق نشیمن بــه عنوان پذیرایی نیز استــفاده میـــشود , بهتر اســـــت آشپزخانه جدا و مستقل از پذیرایی طراحی گردد .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
آشپزخانه :
یـــــکی از مهمترین عناصر عملکردی خانه می بــاشد و بـــا توجه به تنوع فعالیتها , وجود لوازم وتجهیزات مدرن , ضرورت استــــفاده از سیستــم های تاسیساتی برای آبرســــانی , دفع فاضلاب , روشنایی , تهویـــه , لزوم توجه به بهداشت ونظافت در آن و ……. طراحی این فضا را حساس تر و مشکل تر می نماید .
دسترسی آشپزخانه :
باید به فضــــای بیــرونی و گاراژ دسترسی راحتی داشته باشد و با بالکن یا پاسیو مرتبط باشد . دسترسی آشپزخانه به اتاق نشیـــمن و فضای صبحانه خوری باید راحت باشد. فضای آشپزخانه باید امکان استفاده از نــــــور و تهویه طبیعی را داشته باشـــد . از آشپــزخانه برای نگهداری و آماده سازی و پختن مواد غذایی استفاده می شود . بـــرای انجام این کارها احتیاج به سه عنصر اصلی داریم :
( مثلث کار )
۱- یخچال : برای نگهداری مواد غذایی .
۲- سینگ ظرفشویی : برای شستن مواد غذایی و ظروف .
۳- اجاق گاز : برای پختن .
vسه عنصر سینگ , یخچال , اجاق گاز به عنـــــوان سه عنصر
آشپزخانه باید با هم رابطه منطقی داشتـــه بــــاشند فاصله این
سه عنصر باید از طــریق محیط مثلثی که به هم وصل میکند
کنترل میشود که به آن مثلث برمودا گفته میشود . طول این محیـــــــط مثلث بین ۴٫۸ الی ۶ متر متغییر است . در طراحی آشپزخـــــانه سعی می شود عناصر غیر مرتبط داخل مثلث برمودا واقع نگردد تا کارایی آشپزخانه مختل نگردد.
محل استقرار یخچال بعد از شینگ ظـــــرفشویی ضروری است . پیش بینی میز کار به طول حداقـــل ۹۰ سانتیمتر میز کار در کنار یخچال از سمتی که در یخچال باز می شود برای پر و خالی کردن یخچال مفید است .
سینگ ظرفشویی نیاز به ۶۰ الی ۹۰ سانتیمتر میز کار خواهد داشت ( از دو طرف ) .
اجاق گاز سومین عنصر مهم در آشپزخــــانه می باشد . نباید در مسیر پنجره یا مسیر هوا قرار گیرد . در دو طرف اجاق گاز نصب کابینت کافی برای نگهداری ظروف و مواد غذایی ضروری است .
ارتباط فضــای نشیمن با آشپزخانه :
در واحدهای مسکونــــی که دارای فضــــای مستقـل برای پــــذیرایی از میهمان می باشد برای تقــــویت رابطه بین مـــــــادر و اعضای خانواده می توان رابطه بین نشیمن خانوادگــی و آشپزخانه را به نحوی طراحی کرد که امکان دید از فضای آشپزخانه به نشیمن وجود داشته باشد .
در واحدهای مسکونی که از یک فضای واحد هم برای نشیمن و هــــم برای پذیرایی استفاده مـــی شود , فضــــــای آشپزخانه باید استقرار بیشتری داشته باشـــد و مــحل پخت و پز و شست و شو باید از میهمان قابل رویت نبــــاشد .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
ارتباط فضــای نشیمن با آشپزخانه :
این فضا باید به آشــــــپزخانه نزدیک باشد تا صرف غذا و جمع کردن سفره به آسانی صورت گیرد و نیز بـــاید از دید و منظر مناسب برخـوردار باشد و با نشیمن خانوادگی رابطه راحتی داشته باشد . در خانه های کوچک ممــکن است برای غذای خانواده و میــــهمان از یـــک فضا استفاده شود در این صورت باید فضای آشپزخانه و غذاخوری جدا شود. فضای غذا خوری در هر منطقه متفاوت است پس می توان متناسب با فرهنگ منطقه خود رفتار کرد .
توالت و دستشويي:
سرويس هاي بهداشتي در حفظ بهداشت فردي و عمومي خانواده نقش بسيار مهمي ايفا مي كنند. دستشويي بايد با فضاي ورودي خانه ارتباط مستقيم و با فضاهاي ديگر خانه ارتباط غيرمستقيم داشته باشد.
استادان معماري معتقدند وقتي كسي براي اولين بار وارد يك خانه مي شود، بايد بتواند محل دستشويي را پيدا كند تا به هنگام ضرورت استفاده، مجبور به سؤال از ديگران نشود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
در دستشويي بايد علاوه بر مقاوم بودن در مقابل آب، عايق صدا نيز باشد. معمولاً به دليل ضد آب بودن فلز آلومينيم در ساخت در دستشويي از اين ماده استفاده مي شود. توصيه مي شود براي رنگ آميزي در دستشويي از رنگ هاي ضدآب استفاده شود.
فضاي دستشويي نيازي نيست كه از نور مستقيم و طبيعي بهره ببرد ولي استفاده از نور مصنوعي در آن ضروري است. به دليل رعايت مسايل بهداشتي، الزاماً بايد در توالت از رنگ هاي روشن استفاده شود. زيرا كه رنگ هاي روشن لكه ها را بهتر نشان مي دهند.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
تمام وسايل داخل توالت از جمله كاشي، فلاش تانك، شيرآلات و حتي سطل زباله نيز بايد به دليل رعايت مسايل بهداشتي رنگ روشن داشته باشند.
محل استقرار توالت ايراني و فرنگي در شمال و جنوب ساختمان نيست. اين مسئله علاوه بر داشتن دلايل مذهبي به علل گوناگوني مثل نحوه گردش كر ه زمين، وزش باد و جريان آب و هوا انجام نمي شود. اما دقت داشته باشيد كه توالت و دستشويي همواره بايد محيط آرامش بخشي داشته باشد بنابراين استفاده از رنگ هاي تند و خشن نمي تواند چندان جالب باشد.
طراحی یک سرویس بهداشتی در قسمت ورودی خانه ضروری به نظر می رسد . در واحدهای مسکونی متـعارف بهتر است توالت و دستشویی مستقل از یکدیگر طراحی شود . در این صورت معمولا فضای مناسب برای تـــوالت ۱٫۲۰ * ۱٫۲۰ و برای دستشویی نیز ۱٫۲۰ * ۱٫۲۰ میباشد . چنانچه مساحت خانه ای کـــــم باشد فضای تـــوالت و دستشویی یکجا طراحی میگردد و در این صورت ابعاد آن ۱٫۲۰ * ۲٫۲۰ یا ۱٫۲۰ * ۲٫۴۰ در نظر گرفته می شود . و همچنین عرض دستشویی ۷۰ الی ۷۵ سانتیمتر میباشد .
عرصه پذیرایی و مراسم :
فضاهای عمومی خانه شامل پذیرایی , غذاخوری و ورودی وسیله ارتباط بیــــن اعضـــای خانواده , افراد فامیـــل , دوستان و همسایگان میباشد .به علاوه این فضاها محل برگزاری جشن ها و مــــراســم ها مـــــی باشد. نـحوه ی دسترسی و ورود به این فضا بخش مهمی از طرح را تشکیل می دهد .
محل استقرار عرصه های پذیرایی:
ورودی :
نحوه ی دسترسی و ورود به بنا بخش مهمی از طرح را تشکیل می دهد . ورودی خانه اولین جایی است که ساکنان خانه و میهمانان با آن مواجه می شوند و تحت تاثیر کیفیات مثبت یا منفی آن قرار می گیرند . ورودی خانه باید زیبا , جذاب , دعوت کننده و خوانا باشد تا در اولین لحظه تاثیر خوش آیندی بر وارد شونده داشته باشد . همچنین معرف ارزش های کل خانواده و ساکنان آن باشد .
طراحی فضای ورودی قبل از رسیدن به بنا از خارج ساختمان مـــــهم به نظر مـــی رسد . ورودی خانه باید ضمن تامین دسترسی مناسب به خانه , فضای داخلی خانه را از فضای عمومــــــــی جدا نماید و امکانات مربوط به ورود , تعویض لباس , در آوردن کفش , امکان استقبال و مشایعت را تامین کند .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
زیبا و راحت باشد , فـــــاقد فضــــاهای بلا استفاده بوده و در شرایط اقلیمی نامطلوب مانع نفوذ سرما , گرما و گرد وخاک شود . ورودی باید دسترســـــــی ساده به نشیمن , پذیرایی , پله های طبقات و آشپزخانه داشته باشد .
فضای پذیرایی :
در خانه های کوچک فضای پذیرایی و نشیمن با هم ادغام و طراحی می گردد . این فضا جزء فضاهای رسمی و بیرونی خانه می باشد و باید دقت شود در ایام معمول بتواند در خدمت اعضای خانواده باشد . وسعت فضای پذیرایی حداقل ۱۲ متر مربع است . و بسته به شرایط اقتصادی و نیاز خانوادگی می تواند افزایش یابد . فضای پذیرایی باید با غذاخوری و ورودی رابطه مستقیم داشته باشد . کیفیت طراحی فضای پذیرایی به خوبی می تواند گویای فرهنگ و ارزش های خانواده باشد . در طراحی فضای پذیرایی باید به نور , تهویه , دید و منظر مناسب و محل استقرار شومینه توجه کرد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
غذاخوری :
در طراحی فضاهای کوچک نهارخوری و غذاخوری به یک مفهوم فضایی اتلاق می شود ولی در خانه های بزرگ فضای مشخصی را برای غذاخوری پیش بینی می کنند . این فضا ممکن است با اتاق پذیرایی ادغام شود و یا مستقل طراحی شود این فضا باید جذاب , زیبا , دارای تناسبات خوش آیند , مبلمان مناسب و نور پردازی مناسب ( حتی الامکان در شب ) داشت باشد. همچنین با پذیرایی و آشپزخانه ارتباط مستقیم داشته باشد .
ارتباط فضای غذاخوری و آشپزخانه :
این فضا باید به آشــــــپزخانه نزدیک باشد تا صرف غذا و جمع کردن سفره به آسانی صورت گیرد و نیز بـــاید از دید و منظر مناسب برخـوردار باشد و با نشیمن خانوادگی رابطه راحتی داشته باشد . در خانه های کوچک ممــکن است برای غذای خانواده و میــــهمان از یـــک فضا استفاده شود در این صورت باید فضای آشپزخانه و غذاخوری جدا شود. فضای غذا خوری در هر منطقه متفاوت است پس می توان متناسب با فرهنگ منطقه خود رفتار کرد .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
عرصه خدماتی و پشتیبانی :
راحتی آسایش زندگی در یک خانه بستگی به پیش بینی و طراحی عناصر خدماتی مورد نیاز مانند : پارکینگ , انبار , موتورخانه و زیرزمین دارد . اگرچه یک خانه ممکن است فقط یکی از این عناصر را داشته باشد .
محل استقرار عرصه های خدماتی :
پارکینگ :
مکـــــان پارکینگ در خانه بستــه به ابعاد زیر بنـا , شیب زمین , نوع طرح خانه و شبکه دسترسی سواره مشخص می شود . ابعاد متعارف برای جانمایی یک ماشین ۲۵ متر مربع می باشد . فضای اشغال یک ماشین ۵ * ۳ میباشد و برای مانور آن احتیاج به فضای ۲۵ متر مربع داریم . پارکینگ ممکن است جدا از ساختمان اصلی و یا چسبیده به آن و یا در زیر زمین و یا زیر ساختمان طراحی شود . به علاوه دسترسی راحت از پارکینگ به داخل خانه مخصوصا به آشپزخانه و یا فضای ورودی مهم است .خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
موتورخانه :
برای گرم کردن خانه در زمستان و خنک کردن آن در تابستان و تامین آب گرم ضمن حداکثر بهره برداری از امکانات طبیعی مثل آفتاب و کوران باد , فضایی برای استقرار لوازم و تجهیزات گرمایش و سرمایش مورد نیاز است که به آن موتورخانه گویند . موتورخانه را می توان در زیرزمین و یا در مجاورت پارکینگ ویا در همکف مکان یابی کرد . ابعاد این فضا با توجه به نوع سیستم تاسیساتی و تجهیزات متفاوت است .
دسته بندی ساختمان ها از نظر تعداد طبقات
ساختمان ها، از نظر تعداد طبقات و نحوه ی قرار گیری بر زمین، در این مبحث به صورت زیر دسته بندی می شوند:
گروه بندی کلی
الف) ساختمان های ۱ و ۲ طبقه
ب) ساختمان های ۳ و ۴ طبقه
گروه بندی جزیی
الف) ساختمان های ۱ و ۲ طبقه
گروه ۱: ساختمان های ردیفی و متصل
گروه ۲: ساختمان های مجزا و منفصل
گروه ۳: ساختمان های ترکیبی با الگوی حیاط مرکزی
ب) ساختمان های ۳ و ۴ طبقه
گروه ۴: ساختمان های ردیفی و متصل
گروه ۵: ساختمان های مجزا و منفصل
ج) ساختمان های بیش از ۴ طبقه:
گروه ۶: ساختمان های ردیفی و متصل
گروه ۷: ساختمان های مجزا و منفصل
فضا
مقصود از «فضا» مکانی است که فعالیت مشخصی در آن انجام می گیرد و ممکن است در ترکیب با دیگر فضاها، یا مستقل از هم در تصرف های مختلف استقرار یابند. تقسیم بندی تصرف ها نمی باشد. انواع فضا ها عبارتند از:
فضای اقامت
فضای اشتغال
فضای تجمع
فضای باز
فضا آشپزخانه
فضای بهداشتی
فضای ارتباط داخلی
فضای تأسیسات
توقفگاه های وسایل نقلیه
فضای توقفگاه وسایل نقلیه در ساختمان
فضاهای باز
الف) حیاط اصلی
ب) حیاط های داخلی
حیاط خلوت (فرعی)
حیاط محصور (پاسیو)
حیاط محصور (گودال باغچه)
حیاط محصور (حیاط مرکزی در ساختمان های گروه ۳)
ج) فضاهای نیمه باز:
بالکن
بالکن کم عرض
مهتابی (تراس)
ایوان
محفطه آفتابگیر
ضوابط کلی
رعایت ضوابط و دیگر مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، چون ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی – حرکتی و ضوابط طرح های جامع و دیگر ضوابط توسعه شهری و غیره الزامی است.
الزامات قرارگیری ساختمان در زمین
v احداث ساختمان در زمین هایی مجاز است که از شبکه ی رفت و آمد عمومی قابل دسترس باشند.
v در زمین هایی که فقط توسط راه های پیاده قابل دسترس هستند، احداث ساختمان محدود به گروه های ۱ تا ۳ و در صورتی مجاز است که امکان امدادرسانی و اطفای حریق ممکن باشد.
vاحداث ساختمان و نحوه ی استقرار آن در زمین و ارتفاع بنا در بافت های تاریخی باید طبق ضوابط سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی باشد.
vبرای زمین هایی می توان پروانه ی ساختمانی درخواست نمود که امکان اتصال به شبکه ی لوله کشی آب و شبکه ی برق داشته باشند.
vاحداث ساختمان در زمین های نزدیک جنگل، دریا، یا پارک های حفاظت شده ی ملی باید به نحوی باشد که حداقل ۳۰ متر بین ساختمان و این اراضی فاصله وجود داشته باشد. در صورت وجود ضوابط و حریم های دیگر، حریم بزرگ تر ملاک عمل می باشد.
vرعایت حریم های مصوب در حاشیه ی مسیل ها، خطوط انتقال برق، گاز، نفت، قنوات و چشمه ها و نهرها و سایر تجهیزات شهری برای کلیه ی گروه های ساختمانی الزامی است.
vرعایت ضوابط طرح های توسعه ی شهری در رابطه با محل ساخت بنا، پاکت حجمی بنا، تراکم ساختمانی و زیر بنای مجاز الزامی است.
vرعایت ضوابط طرح های توسعه ی شهری در رابطه با جانمایی ساختمان بر زمین و جهت گیری تعیین شده، با توجه به شرایط اقلیمی و در انطباق با مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان الزامی است.
vمشخصات بر و کف زمین باید:
الف) متناسب با نمای کلی خیابان ها، محله ها و منظر شهری باشد و در جهت رفع بی نظمی باشد؛
ب) ارتفاع کف زمین در هماهنگی با ارتفاع خیابان دسترسی یا زمین همسایه قرار گیرد؛
ج) از خاکبرداری و خاکریزی بیوده جلوگیری شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات شکل و ارتفاع ساختمان
vارتفاع مجاز گروه های ساختمانی:
تعداد طبقات ارتفاع مجاز گروه های ساختمانی ۱ و ۲ و ۳ یک و دو طبقه (حداکثر تا ۵۰/۸ متر ارتفاع در ساختمان های دارای زیر زمین با پنجره ی نورگیر از نما و ۳۰/۷ متر در ساختمان های فاقد آن)، گروه های ساختمانی چهار و پنج، ۳ و ۴ طبقه (حداکثر تا ۹۰/۱۴ متر ارتفاع در ساختمان های دارای زیر زمین با پنجره ی نورگیر از نما و ۷۰/۱۳ متر در ساختمان های فاقد آن) و در گروه های ساختمانی شش و هفت، به تناسب تعداد طبقات خواهد بود (مبنای محاسبه ی ارتفاع، تراز متوسط کف و معبر مجاور، تا متوسط ارتفاع سقف شیب دار و یا بالاترین نقطه ی جان پناه بام در سقف های مسطح می باشد).
vطراحی و اجرای ساختمان ها باید به صورتی باشد که در تناسب با منظره ی خیابان، محله، مظاهر فرهنگی، طبیعی و ویژگی های ارزشمند محیط باشد.
vساختمان باید طوری طراحی شود که شکل، مقیاس، مطالح، رنگ و تناسبات حجم آن با محیط اطراف هماهنگ باشد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات نمای ساختمان
vاستفاده از نماهای شیشه ای پیوسته، در ساختمان های مسکونی ممنوع است.
vسطوح شفاف نمای شیشه ای در ساختمان باید به صورتی تعبیه شوند که امکان ریزش شیشه به فضای باز و معبر عمومی وجود نداشته باشد. در ساختمان های غیرمسکونی گروه های ۶ و ۷ ، دارای نمای شیشه ای پیوسته، رعایت فاصله ی حداقل ۰۰/۲ متر بین نما تا پیاده رو و خط محدوده ی زمین الزامی است.
vکلیه ی سطوح شیشه ای مجاور فضای باز و معبر با عرض بیش از ۹۰/۰ متر و مساحت بیش از ۵۰/۱ متر مربع، باید از شیشه ی ایمن و غیر ریزنده باشند.
vمصالح نما باید به سازه ساختمان دارای اتصال کافی و مناسب باشد تا خطر جدا شدن و فرو ریخت نما به وجود نیاید.
vکلیه ی سطوح خارجی ساختمان، به لحاظ ایمنی و زیباسازی منظره ی شهری، باید در شرایط مناسب نگهداری شوند. کلیه ی دیوارهای خارجی واقع در معرض عوامل جوی، باید عاری از هر گونه سوراخ و شکاف اضافی و مصالح زنگ زده و پوشیده باشند. ضمایم آویز به شازه، شامل سایبان ها، تابلوها، پله های فرار و راه پله های خارجی و دودکش ها، باید در شرایط مناسب نگهداری شوند و اتصالات آن ها در شرایط ایمن قرار داشته باشند.
الزامات فضاهای باز
vدر ساختمان های مسکونی، درصورتی که سطوح ساخته نشده ی زمین برای مصارف ضروری دیگری چون شیبراهه و توقفگاه و راه ها و جایگاه امدادرسانی منظور نشده باشد، باید به صورت فضای سبز و آب نما و محل بازی بچه ها (با وسایل بازی یا بدون آن)، استفاده شود.
vدر ساختمان های گروه۴ و ۶، در صورتی که حیاط خلوت به معبر اصلی راه نداشته باشد و جایگاه های امدادرسانی تصرف ها در حیاط خلوت باشد، دسترسی به آن باید از طریق معبر مستقلی تأمین گردد. در سایر موارد، برای دسترسی به حیات خلوت می توان از داخل ساختمان، و یا به صورت ویژه، توسط واحد یا واحدهایی که در طبقه همکف قرار دارند، استفاده نمود.
vحیاط خلوت واقع در ساختمان های جنوبی باید با دیوار و نرده یا حصار فضای سبز از معبر عمومی جدا گردد.
در ساختمان های جنوبی دارای بیش تر از یک واحد تصرف، باید دسترسی مجزا به حیاط اصلی، به صورت راهرو یا پلکان برای تمام ساکنان و استفاده کنندگان ساختمان پیش بینی گردد.
vکلیه ی سطوح دیوارهای جانبی حیاط های محصور و حیاط های خلوتی که در معرض دید قرار دارند، باید نماسازی شوند.
در صورت مسقف شدن حیاط محصور (پاسیو) با مصالح شفاف، در نظرگیری بازشوهای مناسب و کافی جهت تهویه ی طبیعی آن الزامی است.
vکف تمامی حیاط های داخلی (حیاط خلوت و حیاط محصور)، باید دارای شیب بندی مناسب و سیستم دفع آب های سطحی و دسترسی مناسب جهت نظافت باشند.
vدرصورتی که طبقات زیرین ساختمان (زیرزمین یا همکف) به توقفگاه اختصاص داده شود، حیاط های داخلی که برای تأمین نور و تهویه ی فضاها در طبقات پیش بینی می شوند، باید دارای حداقل ۱۲ متر مربع مساحت یا حداقل ۳ متر عرض باشند.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
vدر ساختمان های گروه ۱ تا ۵، برای زمین های با مسحات بیش تر از ۲۰۰ متر مریع، حیاط داخلی به اندازه ی حداقل ۶ درصد مساحت زمین الزامی است.
vدر ساختمان های گروه ۱ تا ۵، اگر حیاط های داخلی فقط برای تأمین نور و تهویه ی آشپزخانه یا انبار در طبقات پیش بینی شوند، باید دارای حداقل ۶ متر مربع مساحت با حداقل ۲ متر عرض باشند. برای زمین های کمتر از ۲۰۰ متر مریع، مساحت حداقل حیاط داخلی به اندازه ی ۳% مساحت زمین، الزامی است.
vدر ساختمان های گروه ۳، حیاط های محصور به صورت گودال باغچه، در صورتی که به منظور تأمین نور و تهویه ی فضاهای سکونت و اشتغال در زیر زمین مورد استفاده قرار گیرند، باید دارای حداقل ۹ متر مربع مساحت و حداقل ۳ متر عرض باشند.
vمسقف نمودن حیاط های محصور (گودال باغچه) مجاز نیست.
vحداقل عرض حیاط خلوت در زمین های بزرگ تر از ۲۰۰ متر مربع با رعایت مقررات سطح امدادرسانی، ۳ متر و برای زمین های کمتر از ۲۰۰ متر مربع، حداقل عرض ۲ متر الزامی است.
vدر مواردی که فضاهای اقامت اصلی از دو تصرف مسکونی مستقل، از یک حیاط داخلی نور و هوا می گیرند، فاصله ی دیوارهای پنجره ی مقابل آن ها از هم نباید کمتر از ۶ متر باشد.
vدر مواردی که فضاهای آشپزخانه و اقامت از دو تصرف مسکونی مستقل و یا آشپزخانه های آن ها از یک حیاط داخلی نور و هوا می گیرند، فاصله ی دیوارهای پنجره های مقابل آن ها از هم نباید کمتر از ۴ متر باشد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
vتعیین اندازه های مورد نیاز برای حیاط خلوت با افزایش طبقات در ساختمان های گروه های ۶ و ۷ باید مطابق با نیازهای نورگیری تمام طبقات و به تشخیص مهندس طراح معماری و تأئید شهرداری یا سایر مراجع صدور پروانه ی ساختمان صورت گیرد.
الزامات فضاهای نیمه باز ساختمان
در کلیه ی تصرف های مسکونی، در صورت عدم دسترسی مستقیم به فضای باز، تعبیه ی حداقل یک فضای بیمه باز الزامی است.
هدایت و تخلیه ی آب های سطحی فضاهای نیمه باز به سطح معابر عمومی مجاز نمی باشد.
در صورتی که فضای نیمه باز ساختمان در ارتفاعی بیش از ۷۰% متر از تراز زمین مجاور قرار گیرد، تعبیه ی جان پناه به ارتفاع حداقل ۱۰/۱ متر الزامی است.
بالکن
میزان حداکثر پیش آمدگی بالکن، در انطباق با مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و نیز بر اساس ضوابط شهرسازی آن محل تعیین می گردد.
جمع آوری و هدایت آب باران و برف در باکلن، توسط شیب بندی و کف شوی یا ناودان، در بالکن ضروری است.
بالکن کم عرض
بالکن کم عرض می تواند از مصالحی چون شبکه ی فلزی ساخته شود که آب باران و برف از کف آن عبور کند.
.
مهتابی (تراس)
جمع آوری و هدایت آب باران و برف، توسط شیب بندی و کف شوی یا ناودان، در مهتابی (تراس) الزامی است
ايوان
براي نورگيري يك فضاي سكونت از طريق پنجره ي واقع در يك ايوان، سطح بازنماي ايوان مقابل پنجره در هر طبقه نبايد كمتر از يك چهارم سطح كف سرژوشيده شده به اضافه ي دو برابر سطح بازشو الزامي فضاي سكونت مجاور باشد. عرض (عمق) ايوان نبايد بيش تر از دو برابر طول (نماي) آن باشد.
جمع آوري و هدايت آب باران در ايوان، توسط شيب بندي و كف شوي يا ناودان ضروري است.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات پيش آمدگي هاي بنا
پيش آمدگي هاي مجاز در معابر عمومي به شرح زير مي باشند:
الف) سايبان بام به عرض ۹۰/۰ متر پيش آمدگي، در صورتي كه حد زيرين آن از بالاترين نقطه ي كف معبر حداقل ۵۰/۳ متر ارتفاع داشته و حد پيش آمدگي آن از لبه ي سواره رو حداقل ۹۰/۰ متر فاصله ي افقي داشته باشد.
ب) درگاهي و لبه ي كف پنجره، نيم ستون چسبيده به ديوار، قرنيزها، لوله هاي آب باران، و ديگر عناصر ساختماني كه در ارتفاع كمتر از ۵۰/۳ متر از كف معبر مجاور باشند، نمي توانند بيش از ۱۰/۰ متر در معبر عمومي ژيش آمدگي داشته باشند.
ج) در كليه ي ساختمان ها، ژله ي ورودي و شيبراهه ها، نبايد بيش از ۱۰/۰ متر در معبر عمومي پيش آمدگي داشته باشد.
د) در ساختمان ها و تصرف هايي كه درها آن ها به سمت بيرون و معبر عمومي باز مي شوند، ضمن لزوم نصب علايم احتياط، در حالت باز نبايد بيش از ۱۰/۰ متر وارد حريم معبر شوند.
محدوديت هاي كلي پيش آمدگي ها در معبر ع مومي عبارتند از:
الف) مقدار پيش آمدگي هاي ساختمان ها بايد ضوابط طرح هاي توسعه ي شهري، و در انطباق با مبحث ششم و هشتم مقررات ملي ساختمان باشد.
ب) لبه ي خارجي پيش آمدگي بنا و الحاقات آن (مانند تابلو، سايبان، و جز آن) با لبه ي جدول سواره رو نبايد كمتر از ۹۰/۰ متر فاصله داشته باشند.
ج) هيچ گونه لوله كشي تأسيساتي نبايد در جداره ي خارجي پيش آمدگي در معابر عمومي تعبيه شود.
د) ايجاد ساباط و پل هوايي بين ساختمان ها بر روس كوچه ها و معابر فرعي، با اخذ مجوز از شهرداري ها و ساير مراجع صدور پروانه ي ساختمان، در صورتي مجاز است كه ارتفاع حداقل ۵۰/۳ متر رعايت شده باشد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
.
vپيش آمدگي زير زمين به حريم معبر عمومي ممنوع است. تعبيه ي مجراهاي خارجي نور وهوا صرفاً در حدود داخلي ملك و نيازمند اخد مجوز از شهرداري ها و ساير مراجع صدور پروانه ي ساختمان مجاز است. اين مجراهاي خارجي جهت تأمين نور وهواي زير زمين بايد تابع الزامات زير باشند:
مجراهاي خارجي نور و هوا، بسته به فضاهايي در ز ير زمين كه نياز به نور و تهويه دارند، مي توانند در طول خط زمين در كنار بنا ادامه يابند. كف اين مجراها نبايد جزيي از مساحت زير زمين محاسبه شوند و نبايد براي مقاصدي غير از تأمين نور و هوا مورد استفاده قرار گيرند.
vسطح فوقاني مجراي خارجي نور و هوا در صورت امكان عبور وسايل نقليه، بايد همسطح حياط ها باشد و توسط شبكه ي مستحكم فلزي (با رعايت ضوابط عبور معلولين و مستحكم در برابر عبور وسايل نقليه) پوشيده و حفاطت شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات فضاهاي توقفگاه وسايل نقليه
vتعداد الزامي محل توقف خودرو براي تصرف هاي مختلف بر حسب موقعيت آن ها در شهر، در ضوابط طرح هاي توسعه ي شهري تعيين مي گردد.
vدر توقف گاه هاي خودرو و مسيرهاي ورود و خروج آن نبايد دود، بو يا سرو صداي ناشي از آن مزاحم آسايش و آرامش در ساختمان و اطراف آن باشد.
vمعبر ورودي و عرض شيبراهه در توقف گاه هاي بزرگ نبايد كنتر از ۵ متر و در توقف گاه هاي متوسط نبايد كمتر از ۵۰/۳ متر باشد. حداقل عرض ورودي براي توقفگاه هاي كوچك ۵۰/۲ متر است.
vتوقف گاه هاي بزرگ و متوسط بايد حداقل دو راه خروج افراد پياده داشته باشند كه الزاماً يكي از آن ها بايد به فضاي باز ساختمان يا معبر عمومي متصل گردد.
vدر زمين هاي داراي بر بيش از ۲۵ متر به معبر عمومي تعبيه ي دو ورودي خودرو مجاز است.
vاتصال حياط يا معبر عمومي به توقفگاه، بسته به تراز قرارگيري توقفگاه در ساختمان، با رعايت ضوابط شهرسازي و با شيبراهه به صورت بالارونده يا پايين رونده بلامانع است.
vدر توقفگاه هاي بزرگ، به منظور تفكيك عبور سواره و پياده، در كنار معبر سواره بايد گذرگاه عابر حداقل ۶۰/۰ متر در نظر گرفته شود كه به ميزان حداقل ۲۰/۰ متر بالاتر از سطح معبر سواره باشد.
vارتفاع مجاز توقفگاه هاي كوچك خودرو، به منظور تقليل خطرات ناشي از حريق، از كف تا سطح زيرين سقف و يا در صورت وجود تأسيسات يا عناصر سازه اي در زيرسقف، تا پايين ترين نقطه ي آن ها حداقل ۲/۲۰ متر مي باشد. در توقف گاه هاي متوسط و بزرگ حداقل ارتفاع از كف تا زير سقف ۴۰/۲ متر است.
در توقف گاه هاي عمومي حداقل ارتفاع آزاد در خروجي خودرو به ميزان ۱۰/۲ متر الزامي است.
در توقف گاه هاي خصوصي، در صورت وجود ورودي مجزاي ديگري براي اشخاص، پيش بيني ورودي سواره به ارتفاع حداقل ۸۰/۱ متر الزامي است. در غير اين صورت تابع حد اقل ارتفاع الزامي فضا خواهد بود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
ابعاد و مساحت محل هاي توقف خودرو:
ابهاد لازم جهت توقف دو خو درو، در صورتي كه كنار يكديگر قرار گيرند، هر يك ۵۰/۲ × ۰۰/۵ متر مي باشد. هنگامي كه خودروها در طول و ژشت سر يكديگر قرار مي گيرند، ابعاد مورد نياز براي هر يك ۰۰/۲ × ۰۰/۶ متر مي باشد. در توقف گاه هاي سرپوشيده در صورتي كه فاصله ي محور ستون ها ۰۰/۵ متر و فاصله ي داخلي بين دو ستون حداقل ۵۰/۴ متر باشد، دو خودرو مي توانند بين دو ستون قرار گيرند. افزايش تعداد خودرو، با افزايش فاصله ي م حور ستون به ازاي ۵۰/۲ متر به ازاي هر خودرو بلامانع است.
قرار گيري خودروهاي بيش تر به افزايش فاصله ي بين محور ستون ها به ازاي ۵۰/۲ متر براتي هر خودرو مجاز است.
در صورتي كه دو طرف يك محل توقف در توقف گاه ديوار باشد، عرض آن بايد حداقل ۰۰/۳ متر باشد.
حداقل عرض مسير رفت و آمد در توقفگاه هاي بزرگ و متوسط نبايد از ۰۰/۵ متر و در محل ستون ها از ۵۰/ ۴ متر كمتر باشد. شاع مياني مسير گردش خودرو در توقفگاه ها نيز نبايد كمتر از ۰۰/۵ متر در نظر گرفته شود.
حداكثر شيب در شيبراهه ي توقفگاه ها ۱۵% است. حداكثر شيب يك متر ابتدا و يك متر انتهاي آن بايد مساوي يا كمتر از ۱۰% باشد.
عرض شيبراهه ي ورودي در توقف گاه هاي عمومي بايد مطابق عرض مسير داخلي توقفگاه باشد.
در ساختمان هاي گروه هاي ۶و ۷، در صورتي كه نياز به بيش از يك طبقه توقفگاه در زير زمين باشد. استقرار توقفگاه در زير فضاي باز و محوطه، مجاز است.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات اجزاي ساختماني
ديوارها
كليه ي ديوارهاي خارجي واحدهاي تصرف، جهت مقاومت در برابر حريق، بايد در انطباق با مبحث سوم مقررات ملي ساختمان بوده و داراي مقاومت كافي در برابر ضربه باشد. مقادير صدابندي آن ها نيز بايد مطابق با ميحث هجدهم مقررات ملي ساختمان باشد. در ديوارهاي آجري و بلوك سفالي ضخامت حداقل ديوار به ميزان ۲۰/۰ متر رعايت گردد.
ديوارهاي خارجي كليه ي ساختمان ها بايد مطابق مبحث نوزدهم مقررات ملي ساختمان، عايق حرارتي باشند.
در كليه ي ديوارهاي ساختمان، جهت مقررات در برابر زمين لرزه، ضوابط مبحث ششم مقررات ملي ساختمان و آيين نامه ي طراحي ساختمان در برابر زمين زلزله (۲۸۰۰) بايد رعايت گردد.
سقف ها
سقف هاي شيبدار بايد به نحوي طراحي و اجرا گردد كه از ريزش برف، يخ يا اجزاي سقف از ارتفاع جلوگيري شود.
در يقف هاي شيب دار بايد تدابير لازم به منظور حفظ جان كارگران در هنگام كار در روي بام پيش بيني گردد.
سقف هاي شفاف، مانند سقف گلخانه و پاسيو و قسمت هاي نورگير در سقف ها، بايد از جنس ايمن و غير ريزنده باشند. در طراحي و اجراي سقف هاي شفاف مانند گلخانه و پاسيو بايد تدابيري جهت امكان نظافت و تحمل وزن نظافت كار جهت ايمني در نظر گرفته شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
راه پله ها، ورودي، راهرو ها، شيبراهه ها و جان پناه ها
لبه و كف پله ها و پاگردها نبايد از مصالح لغزنده باشند.
شعاع گردي لبه ي كف پله (نوك پله) نبايد بيش از ۱۳ ميلي متر باشد.
در پله ي ساختمان، حداقل اندازه ي عرض كف پله ۲۸/۰ متر است. ارتفاع پله بايد به ميزاني باشد كه مجموع اندازه كف پله و دو برابر ارتفاع آن بين ۶۳/۰ تا ۶۴/۰ متر باشد.
رعايت مفاد مبحث سوم مقررات ملي ساختمان در مورد راه پله و پلكان الزامي است.
در ساختمان هاي گروه ۱ تا ۳ با تصرف مسكوني، حداقل عرض پله ي مستقيم ۹۰/۰ متر و حداقل عرض پله اي كه داراي گردش يا پاگرد باشد، ۱۰/۱ متر است.
در ساختمان هاي مسكوني گروه ۴ تا ۷ با تصرف مسكوني، حداقل عرض پله ي مستقيم ۱۰/۱ متر و حداقل عرض قفسه ي پله اي كه داراي پاگرد باشد، ۴۰/۲ متر است.
در ساختمان هاي داراي تصرف هاي ديگر، ميزان حداقل عرض پله الزامي، متناسب با تعداد استفاده كنندگان تعيين مي گردد. در هر صورت عرض قفسه پله هاي داراي پاگردي كه عموم از آن استفاده كنند كمتر از ۴۰/۲ متر مجاز نيست.
حداقل عرض يا شعاع پاگرد، مساوي عرض پله مي باشد.
حداكثر تعداد پله هاي بين دو پاگرد بايد ۱۲ پله باشد.
عناصر اصلي و مصالح مصرفي در پله هاي ساختمان، بايد مطابق با مندرجات مبحث سوم و پنجم مقررات ملي ساختمان، داراي مقاومت مناسب در برابر حريق بوده و در هنگام زلزله ريزش نداشته باشند.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
استفاده از شيشه ي ايمن و غير ريزنده در جان پناه ها و دست اندازهاي داراي شيشه به هر قطع واندازه، الزامي است.
حداقل ارتفاع غير سرگير پله ها در تمام طول مسير ۰۵/۲ متر است.
پله هاي ساختمان نبايد با هيچ وسيله و تجهيزاتي مانند شير آب، جعبه ي آتش نشاني و ساير وسايل مسدود شوند، يا عرض آن ها تقليل يابد.
در محل هايي كه اختلاف سطح ها از ۷۰/۰ متر بيش تر باشد، بايد به وسيله ي دست انداز يا جان پناه از احتمال سقوط افراد ممانعت شود.
تعبيه جان پناه در سقف هاي مسطح در صورت وجود راه پله براي دسترسي ساكنين به بام الزامي است.
حداقل ارتفاع جان پناه بالكن ها و مهتابي (تراس) ها، محفظه هاي آفتابگير و جان پناه حياط هاي داخلي بايد ۱۰/۱ متر باشد.
ارتفاع دست اندازهاي شيب دار پله ها بايد از لبه ي پله ۱۰/۱ متر باشد.
فاصله ي خالي بين دو نرده ي عمودي دست انداز و جان پناه نبايد بيش از از ۱۱/۰ متر باشد. در صورت وجود نرده هاي تزييني، نبايد از هيچ قسمت آن كره اي به قطر بيش از ۱۱/۰ متر عبور كند.
آسانسورها و پله هاي برقي
ابعاد و تعداد و ظرفيت هحداقل و ساير ضوابط و الزامات آسنانسورها و پله هاي برقي، بايد در انطباق با مبحث پانزدهم مقررات ملي ساختمان باشد.
درها و پنجره ها
مشخصات كليه ي درها و پنجره ها بايد با استانداردهاي ملي ايران مطابقت داشته باشد.
درها و پنجره هاي خروج و امدادرساني، كه در مواقع حريق و زلزله استفاده مي شوند. بايد از مصالح مقاوم بوده و در انطباق با مقررات مبحث سوم مقررات ملي ساختمان باشند.
در درهاي شيشه اي كشويي و درهاي شيشه اي بدون قاب، ديواره و درِ شيشه اي وان و دوش، قطعات شيشه در اطراف ورودي هاي اصلي و خروجي بناها، قطعات شيشه اي درهاي توقفگاه ها و قطعات بزرگ تر از ابعاد مجاز در نماهاي شيشه اي و كليه ي درهايي كه شيشه در آن ها در ارتفاع پايين تر از ۰۵/۱ متر به كار رفته، استفاده از شيشه هاي ايمن و غير ريزنده الزامي است.
محل هايي كه پنجره در ارتفاع قرار داشته و به بالكن يا ايوان و مهتابي مشرف نيست، بايد داراي جان پناهي به ارتفاع حداقل ۱۰/۱ متر باشد.
تعبيه ي پنجره در محل هايي كه خارج از حدود مجاز در اين مقررات موجب اشراف به حياط و ساختمان مجاور گردد، ممنوع است.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
در صورت امكان اشراف از معبر مجاور به داخل فضاهاي اقامت در ساختمان، تعبيه پنجره فضاهاي اقامت بيش از ارتفاع ديد توصيه مي شود.
در صورتي كه تدابيري براي تهويه ي فضاي انبار پيش بيني نشده باشد، بر روي سطح در، بايد شيارهايي جهت ورود و خروج هوا تعبيه گردد.
استفاده از درب و پنجره با ابعاد مدولار و توليد صنعتي در ساختمان توصيه مي شود.
الزامات ساختمان جهت حفاظت در برابر حوادث و سوانح
استفاده از تجهيزات حفاظت در برابر آذرخش در ساختمان هاي گروه ۶ و ۷ و ساختمان هاي ديگري كه به علت نوع كابري و يا موقعيت قرارگيري آن ها ضروري باشد، الزامي است و بايد مطابق با استاندارد ملي ايران در مورد آذرخش، به شماره ۱-۶۲۱۳ باشد.
بازشوها، درها و پنجره ها و مدخل زير زمين هاي كليه ساختمان ها بايد به گونه اي طراي و اجرا شوند كه امنيت ساكنان و استفاده كنندگان را فراهم نمايند.
ساختمان و تأسيسات آن بايد طوري طراحي شوند كه در آن ها امكان ايجاد حريق يا توسعه آتش و دود به حداقل تقليل يابد و در صورت بروز آتش سوزي، اطفاي آن و نجات ساكنين در انطباق با مبحث سوم مقررات ملي ساختمان امكان پذير باشد.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
در كليه ساختمان ها، تأمين راه هاي خروج ايمن مطابق با مبحث سوم مقررات ملي ساختمان ،براي موارد اضطراري الزامي است.
كليه تصرف ها و فضاها، به ويژه فضاهاي تجمع ملزم به رعايت مقررات خروجي ها و علايم هشدار دهنده و ايمني مندرج در مباحث سوم و بيستم مقررات ملي ساختمان مي باشند.
محل ها و راه هاي خروج ايمن و مسيرهاي امدادرساني در ساختمان ها بايد طوري تعبيه شوند كه، علاوه بر هدايت مردم به مكان امن ( در هنگام آتش سوزي)، در صورت وقوع زلزله نيز امكان ياري رساني به ساكنان و استفاده كنندگان را فراهم نمايند.
ساختمان بايد به گونه اي طراحي شود كه در صورت وقوع زلزبه به ساختمان هاي همسايه صدمه نزند و ساختمان هاي همسايه نيز به آن آسيب نرسانند. رعايت مقررات مندرج در مبحث ششم مقررات ملي ساختمام، به ويژه در مورد تعبيه درز انقطاع مابين ساختمان ها، الزامي است.
تأمين راه هاي امدادرساني
به لحاظ زلزله خيز بودن بسياري از مناطق كشور، در طراحي ساختمان ها بايد علاوه بر در نظر گرفتن مسئله حريق و مقررات مندرج در مبحث سوم مقررات ملي ساختمان (محافظت ساختمان ها در مقابل حريق)، راه هاي امدادرساني از خارج ساختمان نيز پيش بيني گردد.
اين راه ها از طريق جايگاه هاي امدادرساني در فضاي باز مجاور ساختمان (در حياط يا معابر عمومي مجاور) و بازشوي الزامي امدادرساني ( در تصرف هاي مسكوني) جهت ورود و استقرار افراد و وسايل امدادرسان تأمين مي گردد.
تعبيه راه هاي امدادرساني در ساختمان به منطله ي نفي مسيرهاي خروج مندرج در مبحث سوم مقررات ملي ساختمان نيست.
هر تصرف در همه گروه هاي ساختمان اين مبحث بايد داراي حداقل يك بازشوي مجزا و مستقل امدادرساني در نما و مشرف بر جايگاه امدادرساني باشد كه بتوان از طريق آن عمليات نجات را انجام داد. عرض بازشوي امدادرساني حداقل ۹۰/۰ متر و ارتفاع آن حداقل ۳۰/۱ متر است. بديهي است كه در زير هر بازشوي امدادرساني، بايد يك جايگاه امدادرساني در نظر گرفته شود.
در ساختمان هاي گروه ۴و ۵، جايگاه امدادرساني بايد حداقل به عرض ۰۰/۳ متر و طول ۰۰/۵ متر باشد. در ساختمان هاي گروه ۶ و ۷ به ازاي افزايشض هر طبقه ۵۰/۰ متر ( تا حداقل ۰۰/۵ متر) به اين عرض افزوده مي گردد. طول جايگاه امدادرساني مي تواند با نظر شهرداري ها و ساير مراجع صدور پروانه ساختمان در تمام طول آن ضلع بنا امتداد يابد.
براي هر تصرف در ساختمان هاي گروه ۴ تا ۷ بايد سطحي آزاد در فضاي باز ساختمان به عنوان جايگاه امدادرساني در نظر گرفته شود. از اين جايگاه براي استقرار افراد، وسايل و خودروهاي امدادرساني استفاده مي شود. اين جايگاه بايد به دسترسي هاي سواره اصلي شهر متصل باشد. در ساختمان هاي گروئه ۶ و ۷ دسترسي سواره به جايگاه هاي امدادرساني الزامي است.
انجام فعاليت هاي دايمي در جايگاه هاي امدادرساني و تعبيه كاربري هايي كه موجب اشغال اين سطوح گردد، مجاز نيست.
در ساختمان هاي گروه ۴ و ۶ در پلاك هاي شمالي، هر گاه جايگاه امدادرساني در حياط خلوت باشد، اين جايگاه بايد بدون مانع و گذر از واحد مشكوني، توسط راهي به حياط اصلي متصل گردد. اين معبر در گروه ۴ حداقل براي عبور افراد و تجهيزات لازم و در گروه ۶ براي عبور خودرو امدادرسان در نظر گرفته شود.
حداقل فاصله ي ساختمان هاي گروه ۷ از مرز هاي مجاور، در صورت لزوم دسترسي سواره به جوانب ساختمام، بايد ۰۰/۳ متر و در ساختمان هاي گروه ۵، به منظور عبور افراد ۵۰/۱ متر باشد.
در ساختمان هاي گروه ۴ تا ۷ اگر طبقه آخر آن زير سقف شيبدار باشد، احداث يك مهتابي يا بالكن حاوي بازشوي امدادرساني در يقف شيبدار، كه حول يكي از محورهاي عمودي آن باز شود و داراي حداقل ۹۰/۰ متر عرض و ۳۰/۱ متر ارتفاع باشد، الزامي است.
در صورت قرار گيري ف ضاي تأسيسات و موتورخانه، در ساختمان هاي گروه هاي ۶ و ۷ در زير مسير امدادرساني در نظر گرفتن امكان عبور وسايل سنگين امدادرساني در محاسبه بار سقف آن الزامي است.
ابعاد الزامي در داخل بنا
حداقل ابعاد و سطح الزامي فضاها
سطوح زير بنا، ابعاد و ارتفاع داخلي در فاضاهاي اقامت و حداقل ارتفاع آزاد، زير سقف در فضاهاي اشتغال، نبايد از اندازه هاي مشخص شده در اين مقررات كمتر باشد. حداقل اندازه هاي سطح كف و ابعاد فضاها بايد خارج از قفسه هاي ديواري ثابت و كمدهاي ديوار، اندازه گيري و كنترل شود. آشپزخانه كه از ديوارهاي تمام شده اندازه گيري مي شود، مستثني است.
فضاهاي اقامت بايد داراي سطوح زير بناي حداقل به شرح زير باشند:
هر تصرف مسكوني، بايد داراي حداقل يك ضاي اقامت با زير بناي ۵۰/۱۲ متر مربع باشد.
فضاهايي كه هم براي اقامت و هم صرف غذا مورد استفاده قرار مي گيرند، بايد حداقل ۵۰/۱۴ متر مربع زير بنا داشته باشند.
فضاهاي مورد استفاده براي اقامت، صرف غذا و غذا و پخت و پز بايد داراي زير بناي حداقل ۰۰/۱۰ متر مربع باشد.
فضاي آشپزخانه براي پخت و پز و صرف غذا بايد داراي زير بناي حداقل ۵۰/۷ متر مربع باشد.
فضاي آشپزخانه واحد تصرف مسكوني بايد حداقل ۵۰/۵ متر مربه مساحت داشته باشد. حداقل سطح زير بناي آزاد آن، خارج از قفسه بندي بايد ۷۵/۲ متر مربع باشد.
ساير فضاهاي اقامتي بايد حداقل ۵۰/۶ متر مربع زير بنا داشته باشند.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
آشپزخانه ي واحدهاي مسكوني بايد حداقل ۸۰/۱ متر عرض داشته باشد. در مواردي كه تعبيه آشپزخانه ديواري مجاز شناخنه شده باشد، براي آن بايد به عرض حداقل ۹۰/۰ متر فضاي كار در نظر گرفته شود. اين فضاي كار مي تواند داخل محوطه ي آشپزخانه ي ديواري نباشد.
فضاي اقامت بايد حداقل ۱۵/۲ متر مربع داشته باشد.
حداقل ابعاد فضاهاي بهداشتي مستقل، در تصرف هاي مسكوني، بايد ۹۰/۰ متر عرض و ۲۰/۱ متر طول داشته باشد.
حداقل ارتفاع الزامي فضاها
حداقل ارتفاع فضاي اقامت بايد ۴۰/۲ متر باشد. اين حداقل بايد در تمام سطح الزامي رعايت شود. در سقف شيبدار، ارتفاع كوتاهترين قسمت آن نبايد از ۰۵/۲ متر كمتر باشد.
فضاهاي اشتغال بايد حداقل ۴۰/۲ متر ارتفاع آزاد از كف تا سقف داشته باشند اين حداقل بايد در تمام سطح الزامي رعايت شود. در سقف شيبدار، ارتفاع كوتاهترين قسمت آن نبايد از ۰۵/۲ متر كمتر باشد.
حداقل ارتفاع در فضاهايي كه براي مدت طولاني در آن ها توقف نمي شود، مانند انباري و توقفگاه هاي كوچك خودرو، ۲/۲۰ متر است.
در تصرف هاي آموزشي / تربيتي، تجمعي و ساير فضاهايي كه براي تعداد بيش از ۲۰ نفر پيش بيني مي شود، ارتفاع فضا نبايد از ۰۰/۳ متر كمتر باشد. در صورتي كه اين تصرف ها براي سخنراني و نمايش طراحي و اجرا گردند، رعايت ضوابط معماري و ارتفاعات لازم جهت نورپردازي و آكوستيك و … الزامي است.
ارتفاع حداقل فضاهاي بهداشتي در تصرف مسكوني در ۸۰ درصد از سطح الزامي بايد ۲۰/۲ متر باشد. در سقف شيبدار، ارتفاع كوتاهترين قسمت آن نبايد از ۰۵/۲ متر كمتر باشد.
حداقل ارتفاع آزاد زير چهارچوب درها، تيرها، لوله ها و كانال ها وساير عناصر سازه اي در فضاهاي اقامت و اشتغال كه از زير آن ها عبور صورت مي گيرد، نبايد از ۰۵/۲ متر كمتر باشد. رعايت اين حداقل ارتفاع آزاد در زير پله ها و پاگردها نيز الزامي است و به صورت قائم اندازه گيري مي شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات تأمین نور در فضاها
تأمین نور طبیعی
هر فضای اقامت یا هر فضای دیگری که الزاماً به نور طبیعی نیاز دارد، باید حداقل دارای یک یا چند در و پنجره ی شیشه ای باشد که به طور مستقیم رو به خیابان و معبر عمومی یا حیاط (در انطباق با ضوابط شهرسازی) باز شود.
تأمین نور طبیعی برای توقفگاه واقع در طبقات زیرین ساختمان (زیرزمین یا همکف) توسط حیاط های داخلی، مشروط بر آن که تا فضای توقفگاه ادامه نیابند، توسط نورگیر سقفی فاقد بازشو در حد فاصل توقفگاه و حیاط محصور و استفاده از مصالح شفاف مقاوم و غیرریزنده در برابر ضربه و حرارت، مجاز است.
در استفاده از انواع شیشه های مات و آجر شیشه ای و ÷لاستیک، باید سطحی که نور معادل شیشه ی شفاف الزامی را تأمین کند، جایگزین گردد.
حداقل الزامی سطوح شفاف نورگیر برای فضاهای مختلف طبق جدول ۲ و مندرجات این بند محاسبه می گردد.
در فضاهای اقامت، سطح شیشه ی الزامی، حداقل یک هشتم سطح کف می باشد، مگر آن که ÷نجره ها تنها در یک دیوار تعبیه شده باشد و فاصله ی آن دیوار با دیوار مقابل بیش از ۵۰/۴ متر باشد، که در این صورت یک هفتم سطح کف، الزامی خواهد بود.
در فضاهای اقامت در صورتی که لبه ی بالای پنجره ها، غیر از نورگیر سقف شیبدار، در ارتفاع زیر ۱۰/۲ متر قرار گرفته باشد، سطح الزامی شیشه شفاف یک ششم سطح کف است، مگر آن که کلیه دریچه ها نیز در یک دیوار تعبیه شده باشد و فاصله ی آن از دیوار مقابل بیش از ۵۰/۴ متر باشد، در این صورت سطح الزامی شیشه، یک ÷نجم کف فضا است.
در راهرو ها وفضاهای عمومی مستقیم و یا دارای پنجره در دو انتها در مواردی که تأمین نور به صورت طبیعی صورت گیرد، سطح شیشه طبق جدول ۲ و حداقل ۸۰/۱ متر مربع یا یک چهارم سطح کف است و در غیر از موارد فوق حداقل یک بیستم سطح کف می باشد.
سطوح شیشه در فضاهای اشتغال، یک هشتم سطح کف می باشد.
در مواردی که تأمین نور به صورت طبیعی صورت گیرد، حداقل سطح شیشه در راه پله ها طبق جدول ۲ و حداقل ۹/۰ متر مربع به ازای هر طبقه می باشد.
مجموع سطح نورگیرهای سقفی و پنجره های دیواری در فضاهای اشتغال و فضاهای بهداشتی که به صورت طبیعی نورگیری شود، معادل سطوح الزامی مذکور در جدول ۲ باشند.
آشپزخانه های مستقل باید دارای نور طبیعی باشند. استفاده از تهویه و نور مصنوعی، در صورت عدم امکان تعبیه نور و تهویه طبیعی، در آشپزخانه های باز و دیواری الزامی است.
در تصرف های مسکونی دارای زیر بنای بیش از ۱۰۰ متر مریع، تعبیه نور طبیعی برای آشپزخانه های باز و دیواری نیز الزامی است. در صورتی که پنجره رو به یک ایوان باز شود، ایوان باید دارای شرایط زیر باشد:
فضای ایوان باید به طور مستقیم به طرف خیابان و معبر عمومی یا حیاط بدون هیچ گونه مانع در برابر نور و جریان هوا، باشد.
در و پنجره های شیشه ای الزامی برای تأمین نور طبیعی و تهویه در فضاهای اقامت، باید با ابعاد و سطوح تعیین شده در جدول ۲ به طور مستقیم و بدون مانع، به فضای سرپوشیده ی ایوان باز شوند.
بین فضای اقامت یا اشتغال و فضای ایوان نباید محفظه ی آفتابگیر قرار داده شود.
اتاق های تو در تو و اتاق های زیر زمین، با رعایت شرایط زیر، می توانند به عنوان فضای اقامت و فضای اشتغالی که تأمین نور طبیعی در آن الزامی است، استفاده شوند:خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
اتاق های تو در تو
اتاق های منضم به فضاهای اقامت اقامت و اشتغال، در صورتی که حداقل ۸۰ درصد دیوار مشترک آن با فضای اصلی باز باشد، نیاز به نور و هوای مستقل ندارد و برای محاسبه ی نور و هوای لازم، سطح اتاق منضم، به سطح فضای اصلی افزوده می شود.
تأمین نور طبیعی در زیرزمین
از فضاهایی که کف آن ها پایین تر از سطح زمین باشد، در صورتی که حداقل ۵۰ درصد از ارتفاع دیوارهای آن بالاتر از سطح زمین اطراف، و به طور مستقیم دارای نورگیری و تهویه باشند، می توان جهت اقامت و اشتغال استفاده نمود. در غیر این صورت، اگر ارتفاع سقف فضای زیر زمین و سطح زمین طبیعی (معبر یا حیاط) در یک تراز قرار گیرند، جهت استفاده برای اقامت یا اشتغال، باید مجراهای پیش بینی شوند. در شرایط بینابین، برای رفع کمبود سطح پنجره ی زیر زمین، با تأئید شهرداری و سایر مراجع صدور پروانه ی ساختمان، می توان از طریق تعبیه مجرای خارجی نور و هوا اقدام کرد.
برای محاسبه ی سطح نورگیر فضاها در مجرای خراجی نور و هوا، تنها ارتفاع ۹۰/۰ متر بالای نور گیر، در زیر تراز زمین محاسبه می شود.
در ساختمان های گروه ۳، تعبیه گودال باغچه در داخل حیاط اصلی.
جهت تأمین نور و تهویه فضای سکونت و اشتغال در زیرزمین، در صورت نداشتن مغایرت با ضوابط مصوب طرح های توسعه ی شهری مجاز است.
تأمین نور طبیعی فضاها توسط نورگیر سقفی
برای تأمین نور و تهویه ی فضاهای اشتغال و فضاهای بهداشتی و پلکان هایی که نور آن ها باید به صورت طبیعی تأمین شود، در صورت عدم امکان تعبیه پنجره دیواری، استفاده از نورگیرهای سقفی الزامی است.
سطح شفاف نورگیرهای سقفی نباید از سطح الزامی شیشه ی پنجره کمتر باشد.
در ساختمان های گروه های ۶ و ۷ درصورت عدم امکان نورگیری راه پله ها با پنجره دیواری، علاوه بر تأمین نور طبیعی از یقف راه پله ، تعبیه برق اضطراری برای تأمین نور مصنوعی طبق مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان الزامی است.
به هنگام تغییر کاربردی یا تعمیر اساسی فضاهای اقامت و اشتغال موجود که نسبت به سطح الزامی کمبود سطح پنجره دارند، تا حداکثر ۵۰ درصد از سطح الزامی می تواند از طریق نورگیر سقفی تأمین شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
تأمین نور طبیعی فضاها توسط محفظه ی آفتابگیر
نورگیری و تهویه ی الزامی فضاهای قابل سکونت در صورت رعایت موارد زیر می تواند از طریق محفظه های آفتابگیر انجام شود.
حداقل ۶۰ درصد سطح داخلی دیوارهای محفظه ی آفتابگیر باید از شیشه ی شفاف باشد.
حداقل ۵۰ درصد از سطح شیشه ی الزامی محفظه ی آفتابگیر باید بازشو باشد.
برای تأمین نور و تهویه ی الزامی یک فضای اقامت از طریق محفظه ی آفتابگیر، سطح شیشه ای محفظه ی آفتابگیر نباید از یک پهارم سطح کف محفظه به اضافه ی دو برابر سطح بازشو الزامی ما بین محفظه ی آفتابگیر و فشای اقامتی که از طریق این محفظه نورگیری و تهویه می شود، کمتر باشد. نور و تهویه ی محفظه ی آفتابگیر نباید از محفظه یا فضای سرپوشیده ی دیگری تأمین شود.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
پنجره ی فضاهای بهداشتی و آشپزخانه نباید به محفظه ی آفتابگیر باز شود.
استفاده از مکانیزم های کنترل نور طبیعی، با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی و تنظیم نور طبیعی درساختمان توصیه می شود.
الزامات تعویض هوای فضاها
تعویض طبیعی هوا
کلیه فضاهای اقامت یا هر فضای دیگری که مورد استفاده ی الشخاص قرار می گیرد، باید مطابق با مندرجات چهاردهم و نوزدهم مقررات ملی ساختمان به طور طبیعی یا مکانیزم تعویض هوا شوند.
کلیه فضاهای اقامتی که تهویه ی مکانیزم می شوند، باید ارتباط مستقیم با فضای خارج داشته باشند تا تعویض هوای طبیعی نیز ممکن باشد.
تعبیه سطوح بازشوی زیر برای تعویض طبیعی هوا در انواع فضاها طبق جدول شماره ۱ ضروری است:
جدول بازشوي الزامي براي تعويض هواي فضاها
در آشپزخانه هایی که به فضاهای اقامت خدمت رسانی می کنند، حداقل سطح بازشو تهویه باید یک شانزدهم سطح کف آشپزخانه باشد.
سطح بازشو در توقفگاه سرپوشیده ی اتومبیل باید حداقل یک بیست و پنجم سطح کف باشد.
در صورتی که راه پله ها به طور طبیعی تعویض هوا شوند، تعویض هوا باید به یکی از دو طریق زیر انجام شود:
اگر تعویض هوا از در و پنجره های میانی در تمام ارتفاع محفظه ی راه پله ممکن باشد، سطح بازشو نباید از یک شانزدهم سطح تصویر افقی پله یا ۴۵/۰ متر مربع (مقدار بیش تر ملاک عمل است) کمتر باشد.
اگر تعویض هوا فقط از سقف محفظه ی راه پله انجام گیرد، سطح بازشو برای تمام راه پله باید در انطباق با بند تأمین نور طبیعی فضاها توسط نورگیر سقفی باشد.
کلیه توقفگاه های سرپوشیده باید تا حد امکان به صورت طبیعی تهویه و درصورت کافی نبودن سطوح جهت تهویه ی طبیعی، با سیستم مکانیکی تهویه شوند.
به منظور اجتناب از تشدید و باقی ماندن آلودگی در داخل ساختمان، فضاهای تأسیساتی باید دارای بازشو یا مجزای هوای متصل به خارج از فضای ساختمان باشند.
به منظور جلوگیری از انتقال دود و آلودگی هوای داخل توقفگاه به راهرو ها و راه پله ها، تعبیه در جدا کننده مابین این فضاها در کلیه ساختمان ها الزامی است.
در ساختمان های گروه های ۶ و ۷، ارتباط بین قفسه پلکان و فضای توقفگاه و موتورخانه باید توسط تعبیه فضای حائلی جهت جلوگیری از انتقال دود و سر و صدا صورت گیرد.
سطح باشوی الزامی در صورت تعویض هوای طبیعی در فضاهای بهداشتی طبق جدول شماره ۲ و حداقل ۱۸/۰ متر مربع است. نورگیری و تعویض هوای طبیعی برای فضاهای بهداشتی الزامی نیست.خانه مسکونی و مبانی و اصول روش های معماری آنها
الزامات نور و هوا و محدوديت هاي الزامي فضاها
